Gaat je lichaam in ‘spaarstand’ als je te lang dieet?

Om af te vallen, moet je minder calorieën binnenkrijgen dan je lichaam gedurende de dag nodig heeft. Dat doe je bijvoorbeeld door meer te bewegen en goed op je voeding te letten.

Er gaan echter verhalen dat je lichaam in de ‘spaarstand’ of ‘overlevingsmodus’ gaat wanneer je (te) lang dieet. Maar klopt dat wel?

Wat we bedoelen met 'de spaarstand'

Misschien heb je wel eens van ‘de spaarstand’ gehoord. Dit is het verhaal: wanneer je een tijdje bezig bent met diëten ‘schrikt’ je lichaam omdat het veel minder calorieën binnenkrijgt dan het gewend is. Omdat het niet weet wanneer je weer terug gaat naar je oude eetpatronen begint het voor de zekerheid met opsparen van energie: in plaats van verbranding, houdt het calorieën vast.

Het resultaat? Je valt niet meer af, hoe je hard je het ook probeert! Op papier klinkt het allemaal heel logisch.

Maar klopt deze bewering eigenlijk wel?

Feit of fabel?

De waarheid bevindt zich ergens in het midden. De zogenaamde ‘spaarstand’ is een natuurlijke reactie van het lichaam op caloriebeperking op lange termijn. Dit noemen we ook wel ‘Adaptive thermogenesis’ (1).

Onderzoek toont aan dat bij drastisch gewichtsverlies het lichaam inderdaad een stuk minder calorieën verbrandt (2). Dit doet het lichaam om verhongering tegen te gaan en om de energie die organen nodig hebben te kunnen blijven verdelen.

De zogenaamde spaarstand, waarbij je helemaal niet meer afvalt, is echter onzin. Zolang je meer calorieën verbrandt dan er binnenkomen, zul je blijven afvallen.

En andersom geldt ook: krijgt je lichaam helemaal geen calorieën meer binnen, dan zul je na verloop van tijd écht verhongeren. Om je lichaam draaiende te houden, heeft je lichaam namelijk constant energie nodig. Deze mythische spaarstand zal er dus niet voor zorgen dat je gewoon door kunt blijven gaan, ondanks dat je lichaam geen calorieën meer heeft.

Waarom val ik niet meer (zo snel) af?

Toch zijn veel mensen overtuigd dat hun lichaam na langdurig diëten in de spaarstand is gegaan. Aan het begin vliegen de kilo’s eraf, maar na verloop van tijd blijf je praktisch op hetzelfde gewicht. Hoe is dat te verklaren?

Eigenlijk heel simpel: toen je nog 120 kilo woog, had je lichaam meer energie nodig om te blijven functioneren. Nu je 90 kilo weegt, verbrand je een stuk minder energie. Maar je krijgt nog wel hetzelfde aantal calorieën binnen als toen je begon met diëten (3). Op een gegeven moment is je calorie-inname gelijk geworden aan de verbranding ervan. Het resultaat: je valt niet meer (of minder snel) af.

Wanneer je dit plateau bereikt, gaat je lichaam niet in spaarstand maar moet je simpelweg meer calorieën verbranden en/of minder binnenkrijgen. Je zult dus meer moeten sporten of je dieet weer moeten aanpassen. Simpel!

Verantwoord afvallen

Eigenlijk is het heel gezond om af en toe zo’n plateau te bereiken. Te snel afvallen werkt namelijk averechts. Onderzoek toont aan dat te snel afvallen leidt tot een een lagere calorieverbranding (4) en dat je voornamelijk spieren en water verbrandt (5). Bovendien kan te snel afvallen leiden tot een verminderd immuunsysteem (7).

Conclusie

Hoewel het lichaam na een lang calorietekort inderdaad minder calorieën zal verbranden, zal je lichaam niet in spaarstand gaan door langdurig diëten. Door verantwoord af te vallen en regelmatig je voeding- en bewegingsschema te herzien, kun je gezond blijven afvallen.